Złożony został wniosek o udzielenie pomocy finansowej w formie dotacji celowej dla jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa małopolskiego podejmujących prace konserwatorskie, przy zabytkowych kapliczkach na prace renowatorskie położonej w naszej miejscowości kamiennej kapliczki Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej na Starej Wsi. O przyznaniu dotacji w formie pomocy finansowej dla jednostek samorządu terytorialnego decyduje Sejmik Województwa Małopolskiego Kapliczka został wpisana w rejestr zabytków Gminy Wolbrom.

Przedmiotem pracy jest obiekt wykonany w całości z piaskowca barwy jasno - ugrowej. Kapliczka została ustawiona na cokole z kamienia łamanego, który okazał się zbyt słaby mechanicznie. Dodatkowo brak izolacji poziomej był przyczyną zawilgocenia kamienia. Obiekt eksponowany na zewnątrz pokrył się warstwą tzw. szlachetnej patyny,- przyciemniał, było to zapewne powodem pomalowania- odświeżenia powierzchni kapliczki. Figura była wielokrotnie przemalowywana, głównie pobiałą, spowodowało to zaklejenie porów kamienia i strukturalne zniszczenie partii przypowierzchniowych kamienia.

Obiekt posiada bardzo duże zniszczenia rzeźby, pierwotny układ poszczególnych elementów figury można częściowo odczytać dzięki zachowanym fragmentom, w innych przypadkach oprzeć się na analogiach i ikonografii. Planuje się wykonanie konserwacji technicznej, estetyczno - zachowawczej połączonej z rekonstrukcją. Zrekonstruowana zostanie figura Matki Boskiej, płaskorzeźba przedstawiająca świętego Pawła, wszystkie ubytki formy rzeźbiarskiej.

Obiekt zostanie ostrożnie zdemontowany. W obecnym miejscu ekspozycji zostanie wykonany zbrojony stabilny fundament z izolacją poziomą na którym powrotnie zostanie zmontowany obiekt. Z elementów kamiennych zostaną usunięte resztki farb - pobiał, wtórne kity cementowe. Kamień zostanie wstępnie wzmocniony. Piaskowiec zostanie oczyszczony z ciemnej patyny metodą hydrodynamiczna z użyciem 2 - 4% roztworu HF, a następnie odsolony.

Kolejnym etapem prac będzie ponowne wzmocnienie struktury kamienia. Następnie wykonane będą uzupełnienia i rekonstrukcje w oparciu o zachowane formy i analogie kitem tzw. tradycyjnym z kruszywem-piaskiem o odpowiednim uziarnieniu. Obiekt zostanie zabezpieczony przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych. Proponuje się wykonać daszek z pręta żelaznego pokryciem z blachy cynkowej, wykorzystując zachowany kuty krzyż żelazny.

HISTORIA I OPIS OBIEKTU WRAZ Z INFORMACJĄ O STANIE ZACHOWANIA:

Kapliczka powstała najprawdopodobniej w drugiej połowie XIX w., lub na przełomie XIX/XX w., zapewne jako wotum wdzięczności jednego z mieszkańców lub całej miejscowości Jeżówka. Obiekt wielokrotnie „odnawiany” – malowany kolejną warstwą pobiały. Kapliczka w całości wykonana jest z piaskowca, ustawiona na fundamencie z dzikiego kamienia. Poświęcona jest Matce Boskiej, której rzeźba wieńczy rozbudowany, ustawiony na trzystopniowej podstawie cokół.

Figura jest rzeźbą pełną o wymiarach zbliżonych do naturalnych, przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą. Obecnie, przez duże zniszczenie kamienia, trudna do ustalenia jest jej pierwotna forma, bardzo duże zniszczenia rzeźby od przodu i lewej strony postaci. Maryja stoi na półkuli, pod jej stopami zachowane fragmenty węża. Ubrana w szatę, okryta płaszczem, na głowie chusta. Rysy twarzy nieczytelne. Głowa Niepokalanej skierowana do przodu lekko ku górze, oczy zapewne wpatrzone w górę. Układ ramion wskazuje, że ręce najprawdopodobniej były ułożone na płasko na piersi jedna na drugiej- tj. analogicznie do przedstawień Maryi Wniebowziętej. Cokół kapliczki można podzielić na cztery elementy - gzyms wieńczący - daszek, część główną z przedstawieniami głów aniołów i postaci świętych, gzyms podwójny i część dolną.

Część górna jest profilowanym gzymsem - daszkiem (od góry odpowiednie spadki na zewnątrz pozwalające na odpływ wody ). Część środkową - główną cokołu zdobią cztery narożne kolumny, przestrzeń pomiędzy nimi - boki cokołu, są miejscem, w których wykonano płaskorzeźby i być może napisy- obecnie niezachowane. Każda z kolumn zbudowana jest z bazy, kanelowanego trzonu i kapitelu ozdobionym płaskorzeźbionymi, ustawionymi w pionie, liśćmi akantu. Trzon od kapitelu kolumny oddziela profil - półwałek, jego forma obiega wokół cokół dzieląc każdą z jego bocznych powierzchni . W górnej, wydzielonej przez profil części, w każdej z trzech stron tj. od przodu i dwóch stron bocznych wykonano płaskorzeźbione głowy anioła ze skrzydłami, natomiast od tyłu wykuto trójkąt -symbol trójcy świętej zwanej „okiem opatrzności”. Po lewej stronie (patrząc na obiekt od przodu - jest to najlepiej zachowana strona cokołu i zarazem figury) w części poniżej profilu wykuto w płaskim obramieniu zakończonym od góry półłukiem płaskorzeźbioną postać Św. Piotra. Przedstawiono go jako starszego mężczyznę z wąsami i krótką brodą. Święty w lewej ręce trzyma swój atrybut - klucz, a prawą dłoń ma uniesioną, z palcami wskazującym i długim wyprostowanymi skierowanymi ku górze. Pierwotnie, po przeciwnej stronie cokołu, zapewne wyrzeźbiono analogiczną figurę Świętego Pawła, niestety płaskorzeźbiona postać do naszego czasu nie przetrwała. Zniszczeniu uległa również kuta inskrypcja z przodu kapliczki - cokołu, która umożliwiłaby udzielenie odpowiedzi na wiele pytań dotyczących okoliczności wybudowania kapliczki. Część cokołu poniżej części głównej to obiegający , rozbudowany podwójny gzyms, w narożach, pod każdą z czterech kolumn tworzy wraz z elementami części dolnej cokołu przedłużenie kolumn w formę pilastru. Kapliczkę ustawiono na trzech elementach podstawy , dwa z nich niższe, jako głębsze, można uznać za stopnie. Każdy z tych elementów ma taką samą wysokość, posiada rzut kwadratu z narożnikami ściętymi dostosowanymi do wyrzeźbionych kolumn i elementów pilastrów. Obiekt obecnie posiada metalowy, wtórnie wykonany, daszek o konstrukcji z drutu żelaznego z być może oryginalnym, kutym krzyżykiem. Obiekt eksponowany na zewnątrz narażony był na bezpośredni wpływ szkodliwego środowiska atmosferycznego - opady i zanieczyszczenia. Dodatkowo ustawiony na słabym fundamencie, bez izolacji poziomej, narażony był na ciągłe zawilgocenie jego dolnych części. Obecnie w skutek utraty własności konstrukcyjnych fundamentu kapliczka uległa dużemu przechyleniu co może grozić katastrofą budowlaną - zniszczeniem rzeźby. Brak izolacji poziomej, migrująca woda, oraz wady wapienia jurajskiego, który użyto jako kamień łamany na fundament to przyczyny wymycia i odspojenia fug pierwotnie łączących kamienie – materiał fundamentu.

Obiekt pierwotnie niepolichromowany - (widoczne w zagłębieniach pozostałości ciemnej patyny) z chęci odnowienia kapliczki w kolejnych latach często malowany (15 – 20 warstw malarskich - głównie wapno). Kolejne warstwy pobiały spowodowały nieczytelność formy rzeźbiarskiej, gruba ich warstwa uniemożliwiła swobodne oddychanie kamienia, co było przyczyną utraty własności mechanicznych warstw zewnętrznych kamienia, rozwarstwienia i odspojenia fragmentów rzeźby.

Obiekt posiada rozległe ubytki, braki powierzchni rzeźby. Łatwiej wymienić to , co się zachowało: Figura Matki Boskiej posiada w miarę dobrze zachowaną swą prawą stronę, to samo można powiedzieć o części głównej cokołu (zachowana płaskorzeźba Św. Piotra). Na obiekcie widoczne są fragmenty zamalowane, obecnie pokryte grubą warstwą pobiał. Odsłonięty kamień bardzo zniszczony, o słabej strukturze. Daszek metalowy wtórny, pokrycie zdeformowane.